Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng phát triển, tranh chấp thương mại quốc tế là một vấn đề không thể tránh khỏi. Để giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế, các bên liên quan cần tuân thủ một quy trình nhất định. Cùng tìm hiểu các quy định đó thông qua bài viết.
Giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế là gì?
Dựa vào các quy định về hoạt động thương mại tại Luật thương mại 2005, có thể hiểu tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài hay tranh chấp thương mại quốc tế là những mâu thuẫn phát sinh khi một trong các bên vi phạm, hay nói cách khác là không thực hiện nghĩa vụ đã cam kết của mình trong hoạt động thương mại quốc tế. Và được xác định khi có một trong các yếu tố sau:
– Có một trong các chủ thể tham gia quan hệ tranh chấp là cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài;
– Căn cứ để xác lập, thay đổi, chấm dứt quan hệ dân sự, thương mại có tranh chấp là phát luật nước ngoài, phát sinh ở nước ngoài;
– Đối tượng của Vụ tranh chấp dân sự, thương mại là tài sản ở nước ngoài.
Như vậy, giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế là việc các bên tranh chấp trong hoạt động thương mại quốc tế thông qua hình thức, thủ tục thích hợp để tiến hành các giải pháp nhằm loại bỏ những xung đột, bất đồng về lợi ích kinh tế giúp làm rõ quyền và nghĩa vụ giữa các bên từ đó giúp bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của hai bên.
Xem thêm: Trách nhiệm xử lý tranh chấp thương mại quốc tế thuộc về ai?
Phương thức giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế
Các bên tranh chấp có thể giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế thông qua những phương thức sau:
– Phương thức thương lượng giữa các bên:
Thương lượng là phương thức giải quyết tranh chấp thông qua việc các bên tranh chấp cùng nhau bàn bạc, tự dàn xếp, tháo gỡ những bất đồng phát sinh để loại bỏ tranh chấp mà không cần có sự trợ giúp hay phán quyết của bất kì bên thứ ba nào.
– Phương thức hoà giải ngoài tố tụng:
Hòa giải thương mại là quá trình các bên đàm phán với nhau về việc giải quyết tranh chấp với sự trợ giúp của một bên thứ ba (còn gọi là Hòa giải viên).
– Trọng tài thương mại:
Giải quyết tranh chấp thương mại bằng Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết thông qua hoạt động của Trọng tài viên với tư cách là bên thứ ba độc lập nhằm chấm dứt các xung đột bằng việc đưa ra phán quyết trọng tài buộc các bên tôn trọng và thực hiện.
– Toà án:
Giải quyết tranh chấp bằng tòa án là phương thức giải quyết tranh chấp thông qua hoạt động của cơ quan tài phán nhà nước, nhân danh quyền lực nhà nước, được tiến hành theo thủ tục, trình tự chặt chẽ nghiêm ngặt để đưa ra bản án hay quyết định buộc các bên có nghĩa vụ thi hành.
Xem thêm: Uống rượu bia gây tai nạn giao thông: Pháp luật hình sự xử lý thế nào?
Quy trình giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế
Quy trình thương lượng
Thương lượng là phương thức giải quyết tranh chấp phổ biến và được sử dụng nhiều nhất. Các bên trong tranh chấp áp dụng phương thức này để giải quyết mọi tranh chấp phát sinh trong đời sống xã hội, nhất là trong hoạt động thương mại.
Quy trình, thủ tục tiến hành thương lượng khá đơn giản, ít tốn kém lại không bị ràng buộc bởi những thủ tục pháp lý phức tạp. Cụ thể gồm những thủ tục cơ bản như sau:
– Làm rõ mục đích khách hàng muốn đạt được ;
– Phân tích lợi thế và bất lợi của từng bên tranh chấp;
– Dự kiến các tình huống và lên phương án thương lượng;
– Trao đổi thông tin, đề xuất giải pháp;
– Tổ chức đàm phán trực tiếp (nếu cần thiết);
– Lập biên bản hoà giải khi đạt được phương án;
– Giám sát việc thực hiện phương án thương lượng.
Xem thêm: Quy định về trình tự thủ tục khởi kiện bằng Trọng tài thương mại
Quy trình hòa giải ngoài tố tụng
Việc giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế bằng hoà giải ngoài tố tụng được thực hiện thông qua các thủ tục sau:
Thỏa thuận hòa giải
Thỏa thuận hòa giải có thể được xác lập dưới hình thức điều khoản hòa giải trong hợp đồng hoặc dưới hình thức thỏa thuận riêng. Thỏa thuận hòa giải được xác lập bằng văn bản.
Lựa chọn, chỉ định hòa giải viên thương mại
Hòa giải viên thương mại do các bên thỏa thuận lựa chọn. Hòa giải viên phải là người có uy tín với các bên tranh chấp, khách quan vô tư, độc lập trong xử lý các vấn đề liên quan tranh chấp, có sự am hiểu và trình độ chuyên môn sâu rộng về lĩnh vực tranh chấp (người đó có thể là các luật gia, nhà kinh tế học, các thương gia có uy tín) và phải có điều kiện cần thiết để giúp các bên tìm ra giải pháp thích hợp nhất.
Quyền, nghĩa vụ của các bên tranh chấp trong quá trình hòa giải
Các bên tranh chấp có các quyền:
– Lựa chọn trình tự, thủ tục hòa giải, hòa giải viên thương mại, địa điểm, thời gian để tiến hành hòa giải;
– Đồng ý hoặc từ chối hòa giải; yêu cầu tạm dừng hoặc chấm dứt hòa giải;
– Yêu cầu việc hòa giải được tiến hành công khai hoặc không công khai;
– Được bày tỏ ý chí và quyết định về nội dung hòa giải;
– Các quyền khác theo quy định của pháp luật, điều ước, tập quán quốc tế liên quan.
Các bên tranh chấp có các nghĩa vụ:
– Trình bày đúng sự thật, các tình tiết của tranh chấp, cung cấp thông tin, tài liệu có liên quan đến vụ tranh chấp theo đề nghị của hòa giải viên thương mại;
– Thi hành kết quả hòa giải thành;
– Trả thù lao và chi phí dịch vụ hòa giải thương mại, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác;
– Các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật, điều ước, tập quán quốc tế liên quan.
Kết quả hòa giải thành
Khi đạt được kết quả hòa giải thành các bên lập văn bản về kết quả hòa giải thành. Văn bản về kết quả hòa giải thành có hiệu lực thi hành đối với các bên theo quy định của pháp luật dân sự. Văn bản về kết quả hòa giải thành có chữ ký của các bên và hòa giải viên thương mại.
Trường hợp không đạt được kết quả hòa giải thành, các bên có quyền tiếp tục hòa giải hoặc yêu cầu Trọng tài hoặc Tòa án giải quyết tranh chấp theo quy định của pháp luật.
Công nhận kết quả hòa giải thành
Văn bản về kết quả hòa giải thành được xem xét công nhận theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự.
Chấm dứt thủ tục hòa giải
Thủ tục hòa giải chấm dứt trong các trường hợp: Khi các bên đạt được kết quả hòa giải thành. Khi hòa giải viên thương mại xét thấy không cần thiết tiếp tục thực hiện hòa giải, sau khi tham khảo ý kiến của các bên. Theo đề nghị của một hoặc các bên tranh chấp.
Xem thêm: Quy định về việc huỷ phán quyết trọng tài theo Luật Trọng tài thương mại năm 2010
Quy trình giải quyết tranh chấp tại Trọng tài thương mại
Việc giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại được thực hiện theo trình tự thủ tục sau:
Nộp đơn khởi kiện và các tài liệu kèm theo
Trường hợp giải quyết tranh chấp tại Trung tâm trọng tài, nguyên đơn phải làm đơn khởi kiện gửi đến Trung tâm trọng tài. Trường hợp vụ tranh chấp được giải quyết bằng Trọng tài vụ việc, nguyên đơn phải làm đơn khởi kiện và gửi cho bị đơn.
Bị đơn nộp bản tự bảo vệ
Nếu các bên không có thỏa thuận khác hoặc quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng tài không có quy định khác, thì trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện và các tài liệu kèm theo thì bị đơn phải gửi cho Trung tâm trọng tài bản tự bảo vệ. Theo yêu cầu của một bên hoặc các bên, thời hạn này có thể được Trung tâm trọng tài gia hạn căn cứ vào tình tiết cụ thể của vụ việc.
Thành lập Hội đồng trọng tài
Thành phần Hội đồng trọng tài có thể bao gồm một hoặc nhiều Trọng tài viên theo sự thỏa thuận của các bên. Trường hợp các bên không có thoả thuận về số lượng Trọng tài viên thì Hội đồng trọng tài bao gồm ba Trọng tài viên.
Mở phiên họp giải quyết tranh chấp
Phiên họp giải quyết tranh chấp được tiến hành không công khai, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác. Các bên có thể trực tiếp hoặc uỷ quyền cho người đại diện tham dự phiên họp giải quyết tranh chấp; có quyền mời người làm chứng, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Trình tự, thủ tục tiến hành phiên họp giải quyết tranh chấp do quy tắc tố tụng trọng tài của Trung tâm trọng tài quy định; đối với Trọng tài vụ việc do các bên thỏa thuận.
Hoà giải
Theo yêu cầu của các bên, Hội đồng trọng tài tiến hành hòa giải để các bên thỏa thuận với nhau về việc giải quyết tranh chấp.
Hội đồng trọng tài ra phán quyết
Hội đồng trọng tài ra phán quyết trọng tài bằng cách biểu quyết theo nguyên tắc đa số. Trường hợp biểu quyết không đạt được đa số thì phán quyết trọng tài được lập theo ý kiến của Chủ tịch Hội đồng trọng tài.
Quy trình giải quyết tranh chấp tại Tòa án
Trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp tại Tòa án theo pháp luật Việt Nam bao gồm các bước sau:
Hoàn thiện hồ sơ và nộp đơn khởi kiện đến Tòa án
Người khởi kiện sẽ tiến hành nộp Đơn khởi kiện cho Tòa án nhân dân có thẩm quyền giải quyết. Tòa án nhân cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nơi đặt trụ sở sẽ là cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Tòa án nhận đơn và xử lý đơn khởi kiện
Kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện với đầy đủ minh chứng, Chánh án Tòa án sẽ phân công một Thẩm phán tiến hành xem xét và xử lý đơn khởi kiện trong thời gian 3 ngày sau đó. Sau 5 ngày làm việc kể từ khi được phân công, Thẩm phán sẽ đưa ra một trong các quyết định sau đây về đơn khởi kiện: Yêu cầu sửa đổi và bổ sung; Tiến hành thụ lý vụ án theo các thủ tục thông thường hoặc thủ tục rút gọn; Tiến hành chuyển đơn khởi kiện cho Tòa án nhân dân có thẩm quyền; Trả lại đơn khởi kiện cho bị đơn nếu vụ án không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân
Đóng phí tạm ứng
Sau khi xử lý đơn khởi kiện và các minh chứng có liên quan, nếu nhận thấy vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án thì Thẩm phán phải ngay lập tức thông báo cho bị đơn biết để họ tiến hành đóng phí tạm ứng tại Tòa án (trong trường hợp bắt buộc). Vụ án chỉ được thụ lý sau khi người khởi kiện đã hoàn tất đóng phí tạm ứng cho Tòa án.
Tòa án thụ lý vụ việc
Thẩm phán phải tiến hành thông báo bằng văn bản cho các bên liên quan, những tổ chức và các nhân có nghĩa vụ, quyền lợi cho việc giải quyết vụ án trong thời gian 3 ngày làm việc kể từ khi tòa án thụ lý vụ việc. Đồng thời, thông báo cho Việc kiểm soát cùng cấp về quyết định thụ lý vụ án.
Tiến hành hòa giải
Thời gian chuẩn bị phiên xét xử sơ thẩm thường kéo dài từ 2 đến 4 tháng. Trong thời gian này, Tòa án sẽ tiến hành hòa giải để các đương sự thỏa thuận với nhau về việc giải quyết vụ án. Đây là bước quan trọng nhất trong thủ tục giải quyết tranh chấp thương mại bằng tòa án.
Mở phiên tòa sơ thẩm xét xử vụ án
Kể từ ngày Tòa án quyết định đưa vụ án ra xét xử, trong thời gian 1 tháng Tòa án phải mở phiên tòa. Trong trường hợp có lý do chính đáng thì thời hạn tối đa là 2 tháng. Sau khi mở phiên tòa, Tòa án sẽ đưa ra Bản án giải quyết tranh chấp thương mại giữa các bên, bên nào không đồng ý có thể thực hiện thủ tục kháng cáo.
Mở phiên tòa xét xử phúc thẩm, Giám đốc thẩm, Tái thẩm (nếu có)
Căn cứ pháp lý và thời gian mở các phiên tòa xét xử Phúc thẩm, Giám đốc thẩm và Tái thẩm được quy định chi tiết tại Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015.
Xem thêm: Căn cứ xác định hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ
Quy trình giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế là một quá trình phức tạp và đòi hỏi sự công bằng và minh bạch. Bằng cách tuân thủ các quy trình này, các bên liên quan có thể tìm ra giải pháp hợp lý cho tranh chấp của mình và duy trì sự ổn định trong môi trường kinh doanh quốc tế.
