Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của hoạt động kinh doanh thương mại, các tranh chấp phát sinh từ giao dịch thương mại là điều không thể tránh khỏi. Để giải quyết hiệu quả các tranh chấp này, việc nắm rõ các vấn đề pháp lý liên quan là điều kiện tiên quyết giúp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên. Bài viết dưới đây sẽ phân tích một số vấn đề pháp lý quan trọng cần lưu ý khi phát sinh tranh chấp kinh doanh thương mại.
Tranh chấp kinh doanh thương mại là gì?
Tranh chấp kinh doanh thương mai được hiểu là những xung đột, mâu thuẫn về quyền và nghĩa vụ của các bên trong quá trình hoạt động thương mại.
Tranh chấp kinh doanh thương mai cần đáp ứng các đặc điểm sau:
1. Là những mâu thuẫn, xung đột về quyền và nghĩa vụ giữa các bên.
2. Phát sinh từ hoạt động thương mại. Căn cứ phát sinh tranh chấp là hành vi vi phạm pháp luật hoặc vi phạm những quy tắc, nội dung mà các bên đã thỏa thuận.
3. Chủ thể chủ yếu của tranh chấp là Thương Nhân.
Một số vấn đề pháp lý cần lưu ý khi phát sinh tranh chấp kinh doanh thương mại
Các bên có quyền trong việc lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp
Pháp luật Việt Nam ghi nhận quyền tự do thỏa thuận của các bên trong việc lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp, tạo điều kiện để các bên tự định đoạt cách thức bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Theo quy định hiện hành, bốn phương thức giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại gồm: thương lượng, hòa giải, trọng tài, và tòa án.
Thương lượng và hòa giải: Hai phương thức này thường được các bên ưu tiên lựa chọn trong giai đoạn đầu khi xảy ra tranh chấp. Thương lượng là hình thức các bên tự trao đổi trực tiếp với nhau để tìm ra giải pháp chung. Trong khi đó, hòa giải thường có sự tham gia của một bên trung gian, đóng vai trò hỗ trợ các bên đạt được thỏa thuận trên cơ sở tự nguyện.
Ưu điểm lớn nhất của thương lượng và hòa giải là tính nhanh chóng, tiết kiệm chi phí và không cần sự can thiệp của các cơ quan tài phán. Tuy nhiên, nhược điểm là không có sự ràng buộc pháp lý về kết quả đạt được, dẫn đến trường hợp nếu một bên không thực hiện thỏa thuận, tranh chấp vẫn chưa được giải quyết triệt để. Trong những trường hợp này, các bên có thể tiếp tục lựa chọn giải quyết thông qua trọng tài hoặc tòa án.
Trọng tài thương mại: Phương thức trọng tài được pháp luật thương mại công nhận như một cơ chế giải quyết tranh chấp độc lập và hiệu quả. Các bên tranh chấp có thể thỏa thuận chọn trọng tài để xử lý các bất đồng phát sinh. Trọng tài viên hoặc hội đồng trọng tài có thẩm quyền giải quyết và đưa ra phán quyết cuối cùng. Phán quyết của trọng tài có giá trị cưỡng chế thi hành đối với các bên, tương đương với bản án của Tòa án.
Phương thức trọng tài mang lại nhiều ưu điểm nổi bật, bao gồm tính bảo mật khi các phiên giải quyết không công khai, thời gian xử lý nhanh chóng, và khả năng lựa chọn trọng tài viên có chuyên môn cao. Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết để áp dụng trọng tài là sự tồn tại của thỏa thuận trọng tài rõ ràng. Nếu không có thỏa thuận này, tranh chấp sẽ thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.
Tòa án: Theo quy định tại Điều 30 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, Tòa án có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp kinh doanh thương mại. So với các phương thức khác, giải quyết tranh chấp tại Tòa án mang tính công khai hơn, và phán quyết của Tòa án được bảo đảm thực thi bằng quyền lực nhà nước.
Phương thức Tòa án phù hợp trong các trường hợp tranh chấp phức tạp hoặc khi không có thỏa thuận trọng tài giữa các bên. Tuy nhiên, thời gian xử lý tại Tòa án thường kéo dài hơn, do phải tuân thủ chặt chẽ các quy định tố tụng và có thể trải qua nhiều cấp xét xử khác nhau.
Các bên cần lưu ý về thời hiệu khởi kiện đối với các tranh chấp về kinh doanh thương mại
Một trong những yếu tố quan trọng mà các bên cần lưu ý là thời hiệu khởi kiện. Theo Điều 319 Luật Thương mại 2005, thời hiệu khởi kiện đối với các tranh chấp kinh doanh thương mại được xác định là 2 năm kể từ ngày quyền và lợi ích hợp pháp của một bên bị xâm phạm.
Việc tuân thủ thời hiệu khởi kiện là điều kiện bắt buộc để Tòa án hoặc trọng tài thụ lý và giải quyết vụ việc. Trong trường hợp thời hiệu khởi kiện đã hết, quyền yêu cầu giải quyết tranh chấp của các bên sẽ không được bảo vệ. Do đó, các bên cần chủ động theo dõi và tuân thủ thời hiệu này để tránh mất quyền lợi pháp lý.
Cơ quan và quốc gia có thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại (đối với tranh chấp kinh doanh thương mại có yếu tố nước ngoài)
Đối với các tranh chấp kinh doanh thương mại có yếu tố nước ngoài, các bên thường thỏa thuận lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp cũng như quốc gia có thẩm quyền trước khi giao kết hợp đồng hoặc sau khi tranh chấp phát sinh. Thỏa thuận này cần được ghi nhận rõ ràng trong hợp đồng để đảm bảo tính khả thi khi thực thi.
Trong trường hợp các bên không đạt được thỏa thuận, nguyên đơn có quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và quốc gia có thẩm quyền phù hợp. Sự lựa chọn này phải tuân thủ quy định pháp luật của quốc gia liên quan, cũng như các nguyên tắc của tập quán thương mại quốc tế.
Pháp luật Việt Nam cũng quy định rõ thẩm quyền của Tòa án Việt Nam đối với các vụ tranh chấp có yếu tố nước ngoài. Đối với những tranh chấp thuộc thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam, các cơ quan tài phán nước ngoài không được công nhận hoặc thi hành phán quyết tại Việt Nam. Việc xác định thẩm quyền của Tòa án Việt Nam được dựa trên các quy định của pháp luật tố tụng dân sự, bao gồm thẩm quyền chung và thẩm quyền riêng.
Việc lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp và tuân thủ các quy định pháp luật liên quan là yếu tố then chốt trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên. Đặc biệt, đối với các tranh chấp phức tạp hoặc có yếu tố nước ngoài, các bên cần cẩn trọng trong việc thỏa thuận và lựa chọn cơ quan tài phán, đồng thời bảo đảm tuân thủ các quy định về thời hiệu khởi kiện để tránh mất quyền lợi pháp lý.
Xem thêm:
