Trong quá trình giải quyết tranh chấp dân sự, giám định đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp căn cứ khoa học, khách quan giúp Tòa án, các bên liên quan làm rõ tình tiết vụ án. Việc áp dụng kết luận giám định không chỉ giúp xác định sự thật khách quan mà còn góp phần đảm bảo tính công bằng, minh bạch trong tố tụng.
Khái quát chung về giám định tư pháp
Theo khoản 1 Điều 2 Luật giám định tư pháp năm 2012, sửa đổi, bổ sung năm 2020 (Luật giám định tư pháp năm 2012), “giám định tư pháp là việc người giám định tư pháp sử dụng kiến thức, phương tiện, phương pháp khoa học, kỹ thuật, nghiệp vụ để kết luận về chuyên môn những vấn đề có liên quan đến hoạt động khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự, giải quyết vụ việc dân sự, vụ án hành chính theo trưng cầu của cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng hoặc theo yêu cầu của người yêu cầu giám định theo quy định của Luật này”.
Vai trò quyết định của giám định trong tranh chấp dân sự
a. Cung cấp bằng chứng khách quan, khoa học
Trong nhiều tranh chấp, sự thật chỉ có thể được làm rõ thông qua phân tích chuyên môn. Ví dụ:
- Tranh chấp hợp đồng mua bán hàng hóa: Giám định chất lượng sản phẩm giúp xác định bên nào vi phạm điều khoản hợp đồng.
- Tranh chấp thừa kế: Giám định ADN để xác nhận quan hệ huyết thống.
Kết luận giám định giúp Tòa án có căn cứ vững chắc để ra phán quyết công bằng, tránh cảm tính.
b. Hỗ trợ các bên đàm phán, hòa giải
Kết quả giám định không chỉ phục vụ cho phiên tòa mà còn là cơ sở để các bên thương lượng. Ví dụ:
- Trong tranh chấp bồi thường tai nạn giao thông, giám định mức độ thương tật giúp hai bên thống nhất số tiền bồi thường mà không cần đưa ra tòa.
- Định giá tài sản giúp phân chia tài sản chung trong ly hôn một cách minh bạch.
c. Ngăn ngừa gian lận, bảo vệ quyền lợi chính đáng
Giám định giúp phát hiện hành vi giả mạo, che giấu thông tin. Ví dụ:
- Giám định bản in hợp đồng để phát hiện sửa đổi nội dung trái phép.
- Giám định công trình xây dựng để xác định vi phạm tiêu chuẩn kỹ thuật.
Giám định được thực hiện trong trường hợp nào?
a) Giám định lần đầu
Giám định lần đầu trong các trường hợp sau:
- Đương sự có yêu cầu Tòa án trưng cầu giám định
- Đương sự tự mình giám định sau khi đã yêu cầu Tòa án trưng cầu giám định nhưng Tòa án từ chối yêu cầu của đương sự. Quyền tự yêu cầu của đương sự được thực hiện trước khi Tòa án ra quyết định đưa vụ án ra xét xử theo thủ tục sơ thẩm.
b) Giám định bổ sung
Theo yêu cầu của đương sự hoặc khi xét thấy cần thiết, Tòa án ra quyết định trưng cầu giám định bổ sung trong trường hợp:
- Nội dung kết luận giám định chưa rõ, chưa đầy đủ
- Khi phát sinh vấn đề mới liên quan đến tình tiết của vụ việc đã được kết luận giám định trước đó.
c) Giám định lại
Việc giám định lại được thực hiện trong trường hợp:
- Có căn cứ cho rằng kết luận giám định lần đầu không chính xác
- Có vi phạm pháp luật
- Trong trường hợp đặc biệt theo quyết định của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao theo quy định của Luật Giám định tư pháp.
Giám định đóng vai trò quan trọng trong giải quyết tranh chấp dân sự, giúp Tòa án có cơ sở khách quan để ra phán quyết công bằng. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả của giám định, cần có sự cải tiến về thủ tục, nâng cao chất lượng giám định viên và có các chính sách hỗ trợ phù hợp cho các bên liên quan.
Giám định là “chìa khóa” quan trọng giúp giải mã những tranh chấp dân sự phức tạp, đảm bảo công lý được thực thi dựa trên cơ sở khoa học. Để tối ưu hóa hiệu quả của hoạt động này, hãy chủ động đề xuất giám định khi cần thiết và hợp tác chặt chẽ với luật sư tư vấn để phản biện kết quả một cách thuyết phục.
Xem thêm:
