Trong những năm gần đây, Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực đầu tư hạ tầng, bao gồm giao thông, năng lượng, viễn thông và các công trình công cộng. Tuy nhiên, đi kèm với sự mở rộng này là sự gia tăng đáng kể các tranh chấp liên quan đến các dự án đầu tư hạ tầng. Những tranh chấp này không chỉ làm chậm tiến độ triển khai dự án mà còn gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường đầu tư và sự phát triển bền vững của quốc gia.
Tranh chấp liên quan đến giải phóng mặt bằng
Trong nhiều năm qua, giải phóng mặt bằng vẫn luôn là điểm nóng của nhiều dự án hạ tầng, đặc biệt là các dự án giao thông và đô thị hóa. Năm 2025, xu hướng này không giảm mà còn gia tăng do nhiều địa phương đẩy nhanh tiến độ quy hoạch.
Các tranh chấp phát sinh chủ yếu xoay quanh mức đền bàn giao đất, thiếu sót trong công tác đền bù và quyền lợi của người dân bị thu hồi đất. Các dự án lớn như tuyến cao tốc phía Bắc và nhà ở xã hội tại Hà Nội đã ghi nhận được nhiều khiếu nại liên quan đến chính sách đền bù, làm đình trệ dự án và gây thiệt hại kinh tế.
Tranh chấp liên quan đến hợp đồng xây dựng trong dự án đầu tư hạ tầng
Sự không đồng nhất trong các điều khoản hợp đồng: Các bên tham gia, đặc biệt là nhà thầu và chủ đầu tư, thường xảy ra mâu thuẫn về cách hiểu và thực hiện các điều khoản hợp đồng, bao gồm thời gian thi công, tiêu chuẩn kỹ thuật, và phương thức thanh toán.
Vi phạm tiến độ và chất lượng: Đây là nguyên nhân phổ biến dẫn đến việc một bên đòi bồi thường hoặc hủy bỏ hợp đồng.
Tranh chấp liên quan đến pháp lý và thủ tục hành chính
Các yêu cầu pháp lý phức tạp trong việc cấp phép, kiểm tra và phê duyệt dự án thường tạo ra điểm nghẽn. Điều này đặc biệt đúng trong các dự án cần nhiều giấy phép từ các cơ quan quản lý khác nhau.
Tranh chấp về quyền sử dụng đất: Các vấn đề liên quan đến bồi thường giải phóng mặt bằng và tái định cư thường xuyên xảy ra, đặc biệt ở các khu vực đô thị hóa nhanh.
Tranh chấp quốc tế trong các dự án có yếu tố nước ngoài
Sự khác biệt về pháp luật và văn hóa kinh doanh giữa các nhà đầu tư nước ngoài và đối tác Việt Nam thường dẫn đến tranh chấp. Các tranh chấp này có thể liên quan đến hợp đồng, quy định về thuế, hoặc xử lý các vấn đề phát sinh trong thực tiễn thực hiện dự án.
Tranh chấp hợp đồng trong các dự án PPP
Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công – tư (PPP) được ban hành đã đem lại khung pháp lý rõ ràng hơn cho các dự án hạ tầng. Tuy nhiên, tranh chấp vẫn phát sinh do các bên không thống nhất về trách nhiệm và nguyền tắc chia sẻ rủi ro.
Các vấn đề thường gặp gồm: (i) chỉ số khai thác không đạt như kỳ vọng; (ii) tranh chấp về thời gian thu hồi vốn; (iii) nguyên tắc bồi thường khi có thay đổi chính sách nhà nước. Các tranh chấp này không chỉ gây thiệt hại tài chính mà còn làm suy giảm niềm tin của nhà đầu tư tư nhân.
Giải pháp và hướng đi trong tương lai
Để giảm thiểu các tranh chấp trong các dự án đầu tư hạ tầng, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, đảm bảo tính đồng bộ và minh bạch trong các quy định liên quan. Việc sửa đổi, bổ sung Luật PPP và các văn bản pháp luật liên quan là cần thiết để tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Ngoài ra, cần tăng cường công tác giải phóng mặt bằng, đảm bảo tiến độ thực hiện các dự án, tránh gây thiệt hại cho các bên liên quan.
Tóm lại, năm 2025, xu hướng tranh chấp trong các dự án đầu tư hạ tầng tại Việt Nam phản ánh những thách thức trong việc hoàn thiện khung pháp lý và quản lý thực hiện dự án. Việc nhận diện và giải quyết kịp thời các vấn đề này sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của hạ tầng quốc gia.
Xem thêm:
