Trong bối cảnh kinh tế phát triển năng động, hợp tác đầu tư giữa các đối tác trở thành “chìa khóa” để triển khai thành công dự án. Tuy nhiên, tranh chấp hợp đồng giữa các bên lại là rào cản lớn, gây tổn thất về thời gian, tài chính và uy tín. Với góc nhìn của một luật sư chuyên giải quyết tranh chấp thương mại, bài viết này phân tích nguyên nhân, sai lầm phổ biến và đưa ra giải pháp phòng ngừa, xử lý tranh chấp hiệu quả.
Vì sao tranh chấp hợp đồng thường phát sinh trong dự án
Hợp đồng là căn cứ pháp lý quan trọng nhất điều chỉnh quyền và nghĩa vụ giữa các đối tác. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều dự án “vỡ trận” do những bất đồng từ khâu đàm phán, soạn thảo đến thực thi hợp đồng. Dưới đây là 5 nguyên nhân chính dẫn đến tranh chấp hợp đồng:
Điều khoản hợp đồng mơ hồ, thiếu chi tiết
Nhiều hợp đồng chỉ dừng lại ở các điều khoản chung chung như “các bên cam kết hợp tác”, “chia sẻ lợi nhuận theo thỏa thuận”… mà không quy định rõ trách nhiệm cụ thể, tiến độ, tiêu chuẩn nghiệm thu. Ví dụ: Tranh chấp về chất lượng công trình xây dựng do không có tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng trong hợp đồng.
Không tuân thủ nghĩa vụ theo hợp đồng
Một bên chậm thanh toán, không cung cấp đủ vốn, hoặc vi phạm cam kết về chuyển giao công nghệ… dẫn đến thiệt hại cho đối tác.
Thay đổi điều kiện thị trường hoặc pháp luật
Biến động tỷ giá, điều chỉnh chính sách thuế, hoặc thay đổi quy hoạch… có thể làm thay đổi cán cân lợi ích, khiến các bên muốn điều chỉnh hợp đồng.
Bất đồng trong phân chia lợi nhuận, quyền quản lý
Đặc biệt ở dự án liên doanh, việc không thống nhất cách tính toán lợi nhuận, quyền quyết định chiến lược dễ dẫn đến mâu thuẫn.
Thiếu cơ chế giải quyết tranh chấp rõ ràng
Nhiều hợp đồng chỉ ghi “các bên tự thương lượng” mà không đề cập đến trình tự, thời hạn hay hình thức giải quyết (hòa giải, trọng tài…), khiến tranh chấp kéo dài.
Những sai lầm “chết người” khiến tranh chấp hợp đồng dự án đầu tư khó tránh khỏi
Từ thực tiễn tư vấn, nhận thấy các đối tác thường mắc phải 4 sai lầm sau:
Chủ quan trong đàm phán, soạn thảo hợp đồng
Ký hợp đồng “nhanh” để khởi động dự án: Nhiều doanh nghiệp vì nôn nóng triển khai đã bỏ qua việc rà soát kỹ lưỡng các điều khoản. Điều này tạo ra lỗ hổng pháp lý, nhất là khi hợp đồng thiếu cơ chế xử lý rủi ro.
Sử dụng hợp đồng mẫu không phù hợp: Áp dụng hợp đồng chung chung mà không điều chỉnh theo đặc thù dự án đầu tư (ví dụ: dự án BOT khác với hợp đồng liên doanh công nghệ).
Không tham vấn luật sư chuyên môn
Tự soạn thảo hợp đồng dù thiếu kiến thức pháp lý, dẫn đến vi phạm quy định pháp luật về thẩm quyền ký kết, điều kiện có hiệu lực của hợp đồng.
Bỏ qua các điều khoản phòng ngừa rủi ro như bất khả kháng, phạt vi phạm, chuyển nhượng hợp đồng…
Thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện
Không lập biên bản nghiệm thu, xác nhận công việc định kỳ, khiến việc chứng minh vi phạm hợp đồng trở nên khó khăn.
Giao tiếp không chính thức (qua điện thoại, email không lưu trữ) dẫn đến hiểu lầm về nghĩa vụ.
Áp dụng sai phương pháp giải quyết tranh chấp
Cố gắng “giảng hòa” bằng mọi giá khi đối tác cố ý vi phạm, làm lỡ thời gian khởi kiện.
Khởi kiện ra tòa án không có thẩm quyền hoặc không tận dụng cơ chế trọng tài thương mại.
Giải pháp phòng ngừa và xử lý tranh chấp hợp đồng trong dự án đầu tư hiệu quả
Xây dựng hợp đồng “kín kẽ” ngay từ đầu
Chi tiết hóa mọi cam kết: Đảm bảo hợp đồng có đủ các nội dung:
- Mục tiêu, phạm vi dự án.
- Vốn góp, tiến độ thực hiện.
- Tiêu chuẩn chất lượng, phương thức nghiệm thu.
- Cơ chế điều chỉnh giá, xử lý rủi ro (lạm phát, thay đổi chính sách…).
- Quy trình giải quyết tranh chấp (thương lượng → hòa giải → trọng tài/tòa án).
Sử dụng ngôn ngữ pháp lý rõ ràng: Tránh từ ngữ đa nghĩa như “ưu tiên”, “nỗ lực cao nhất”… nếu không định nghĩa cụ thể.
Tham vấn luật sư chuyên về đầu tư
Luật sư sẽ giúp:
- Rà soát tính hợp pháp của hợp đồng.
- Tư vấn cơ chế phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại.
- Đàm phán để bảo vệ quyền lợi tối đa cho khách hàng.
Thiết lập cơ chế giám sát và ghi nhận thông tin
Thành lập ban quản lý dự án độc lập: Giám sát tiến độ, chất lượng, tài chính.
Lưu trữ văn bản: Mọi thay đổi hợp đồng phải được lập thành văn bản có chữ ký xác nhận.
Lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp phù hợp
Thương lượng: Hiệu quả khi các bên còn thiện chí.
Hòa giải: Nhờ bên thứ ba trung gian (luật sư, hiệp hội) đưa ra giải pháp.
Trọng tài thương mại: Phù hợp với tranh chấp phức tạp, cần bảo mật. Ưu điểm: nhanh, linh hoạt, có tính chung thẩm.
Khởi kiện tại tòa án: Áp dụng khi các phương thức trên thất bại.
Tranh chấp hợp đồng trong dự án đầu tư không phải là điều khó tránh, nếu các bên chủ động phòng ngừa từ giai đoạn đàm phán. Một hợp đồng chặt chẽ, sự hỗ trợ của luật sư và cơ chế quản lý minh bạch sẽ là “tấm khiên” vững chắc bảo vệ lợi ích của mọi đối tác. Đừng để những sai lầm nhỏ trở thành ngòi nổ cho xung đột tốn kém!
Xem thêm:
