Thủ tục xét xử vụ án hình sự là giai đoạn quan trọng trong quá trình tố tụng, nhằm xem xét, đánh giá chứng cứ, xác định sự thật khách quan của vụ án và đưa ra phán quyết theo quy định pháp luật. Theo Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, phiên tòa xét xử được thực hiện theo nguyên tắc công khai, minh bạch, đảm bảo quyền bào chữa của bị cáo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên liên quan.
Các giai đoạn của thủ tục xét xử vụ án hình sự
Thủ tục xét xử vụ án hình sự theo Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 được tiến hành qua các bước sau:
Chuẩn bị xét xử
Sau khi kết thúc điều tra và có quyết định truy tố, hồ sơ vụ án được chuyển đến Tòa án để tiến hành thủ tục xét xử. Tại giai đoạn này, Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa sẽ thực hiện các công việc:
- Xem xét hồ sơ vụ án, xác định thẩm quyền xét xử;
- Ra quyết định đưa vụ án ra xét xử hoặc trả hồ sơ để điều tra bổ sung nếu cần thiết;
- Thông báo cho Viện kiểm sát, bị cáo, bị hại và những người tham gia tố tụng khác;
- Triệu tập những người tham gia phiên tòa.
Mở phiên tòa xét xử sơ thẩm
Phiên tòa xét xử sơ thẩm được tổ chức theo trình tự, thủ tục được quy định trong Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015. Trình tự diễn ra như sau:
- Khai mạc phiên tòa: Chủ tọa phiên tòa công bố quyết định đưa vụ án ra xét xử, kiểm tra căn cước những người tham gia tố tụng, phổ biến quyền và nghĩa vụ của họ.
- Xét hỏi: Hội đồng xét xử, Viện kiểm sát, luật sư, bị cáo và những người liên quan tiến hành hỏi và làm rõ các tình tiết của vụ án.
- Tranh luận: Đại diện Viện kiểm sát trình bày quan điểm luận tội, đề xuất mức hình phạt; luật sư bào chữa bảo vệ quyền lợi cho bị cáo; bị cáo có quyền tự bào chữa.
- Nghị án: Hội đồng xét xử rút vào phòng nghị án để thảo luận và đưa ra phán quyết.
- Tuyên án: Chủ tọa công bố bản án, quyết định hình phạt đối với bị cáo và các biện pháp xử lý khác.
Xét xử phúc thẩm
Trường hợp có kháng cáo, kháng nghị đối với bản án sơ thẩm, vụ án sẽ được xét xử theo thủ tục phúc thẩm. Theo quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, phiên tòa phúc thẩm diễn ra với trình tự tương tự phiên tòa sơ thẩm nhưng chỉ xem xét nội dung có kháng cáo, kháng nghị.
Xét xử giám đốc thẩm và tái thẩm
Ngoài xét xử sơ thẩm và phúc thẩm, hệ thống tư pháp còn có hai thủ tục đặc biệt:
- Giám đốc thẩm: Xem xét lại bản án hoặc quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật nhưng có dấu hiệu vi phạm pháp luật nghiêm trọng.
- Tái thẩm: Xem xét lại vụ án khi có tình tiết mới có thể làm thay đổi bản chất vụ án.
Thủ tục xét xử vụ án hình sự
Bước 1: Thụ lý vụ án
Tiếp nhận hồ sơ vụ án, bản cáo trạng do Viện kiểm sát chuyển sang và vào sổ thụ lý vụ án hình sự.
Bước 2: Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
Trong thời hạn 30 ngày đối với tội phạm ít nghiêm trọng, 45 ngày đối với tội phạm nghiêm trọng, 02 tháng đối với tội phạm rất nghiêm trọng, 03 tháng đối với tội phạm đặc biệt nghiêm trọng kể từ ngày thụ lý vụ án, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa phải ra một trong các quyết định:
a) Đưa vụ án ra xét xử;
b) Trả hồ sơ để yêu cầu điều tra bổ sung;
c) Tạm đình chỉ vụ án hoặc đình chỉ vụ án.
Đối với vụ án phức tạp, Chánh án Tòa án có thể quyết định gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử nhưng không quá 15 ngày đối với tội phạm ít nghiêm trọng và tội phạm nghiêm trọng, không quá 30 ngày đối với tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Việc gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử phải thông báo ngay cho Viện kiểm sát cùng cấp.
Bước 3: Giải quyết yêu cầu trước khi xét xử sơ thẩm
– Yêu cầu, đề nghị của kiểm sát viên
– Yêu cầu, đề nghị của bị can, bị cáo
– Yêu cầu, đề nghị của người bào chữa, người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự khác.
– Các yêu cầu, đề nghị khác.
Bước 4: Tiến hành xét xử sơ thẩm vụ án
1. Giới thiệu thành phần hội đồng xét xử, kiểm sát viên
2. Kiểm tra sự có mặt của những người tham gia tố tụng
3. Thủ tục xét hỏi
4. Thủ tục tranh luận tại phiên tòa và trở lại việc xét hỏi
5. Bị cáo nói lời sau cùng
Bước 5: Nghị án và tuyên án
Thủ tục xét xử vụ án hình sự theo Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 được xây dựng trên cơ sở bảo đảm quyền con người, nâng cao hiệu quả tố tụng và đảm bảo công bằng pháp lý. Việc hiểu rõ các quy định này sẽ giúp các cá nhân, tổ chức nắm vững quyền và nghĩa vụ của mình khi tham gia vào quá trình tố tụng.
Trên thực tế, mỗi vụ án đều có những tình huống pháp lý phức tạp, do đó, để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình, các bên liên quan nên tìm đến luật sư tư vấn hoặc chuyên gia pháp lý có kinh nghiệm. Hãng luật La Défense sẵn sàng hỗ trợ khách hàng trong mọi giai đoạn tố tụng, từ tư vấn ban đầu cho đến bào chữa và đại diện tại Tòa án.
Xem thêm:
