Sự ra đời của Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt về sở hữu trí tuệ tại Việt Nam là bước tiến quan trọng trong hệ thống tư pháp nhằm đáp ứng nhu cầu xử lý hiệu quả các tranh chấp liên quan đến nhãn hiệu, sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, bản quyền, tên thương mại, và bí mật kinh doanh. Với tính chất kỹ thuật và phức tạp đặc thù, tranh chấp trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ đòi hỏi một cơ chế tố tụng chuyên biệt, có đội ngũ thẩm phán và chuyên gia am hiểu sâu về pháp luật lẫn kỹ thuật.
Bài viết này cung cấp thông tin toàn diện về quy trình khởi kiện, chi phí và thời gian xử lý khi tiến hành vụ án tại Tòa án sở hữu trí tuệ cấp sơ thẩm.
Cơ sở pháp lý và thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt về Sở hữu trí tuệ
Theo quy định của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi), các Tòa án chuyên trách được thành lập nhằm đảm nhiệm giải quyết các lĩnh vực chuyên môn có tính chất kỹ thuật hoặc yêu cầu chuyên môn sâu. Trong đó, Tòa án sơ thẩm về sở hữu trí tuệ có thẩm quyền giải quyết các vụ án dân sự và hành chính liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ như:
– Tranh chấp về quyền sở hữu đối với nhãn hiệu, sáng chế, bản quyền, kiểu dáng công nghiệp;
– Tranh chấp về quyền sử dụng, chuyển nhượng, li-xăng, hoặc chấm dứt quyền SHTT;
– Khiếu kiện hành chính đối với các quyết định xử lý vi phạm hành chính hoặc quyết định của Cục Sở hữu trí tuệ;
– Yêu cầu bồi thường thiệt hại do hành vi xâm phạm quyền SHTT.
Tòa án có thể được tổ chức ở cấp tỉnh hoặc khu vực, tùy thuộc vào tính chất chuyên môn, quy mô xét xử và yêu cầu tổ chức bộ máy tư pháp tại từng địa phương.
.jpeg)
Quy trình khởi kiện tại Tòa sở hữu trí tuệ
Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện
Để khởi kiện một vụ án về sở hữu trí tuệ, nguyên đơn cần chuẩn bị hồ sơ khởi kiện bao gồm:
– Đơn khởi kiện theo mẫu quy định;
– Tài liệu chứng minh quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng hợp pháp đối tượng bị xâm phạm (văn bằng bảo hộ, hợp đồng chuyển nhượng, li-xăng…);
– Tài liệu chứng minh hành vi xâm phạm và thiệt hại thực tế (hóa đơn, ảnh chụp, bản ghi, thống kê doanh thu…);
– Kết quả giám định (nếu có), báo cáo định giá hoặc các tài liệu chuyên môn phục vụ yêu cầu bồi thường;
– Tài liệu định danh, giấy tờ pháp lý của nguyên đơn;
– Biên lai nộp tạm ứng án phí.
Việc chuẩn bị hồ sơ đầy đủ ngay từ đầu sẽ giúp Tòa án dễ dàng xem xét và thụ lý, tránh tình trạng yêu cầu bổ sung nhiều lần, kéo dài thời gian giải quyết.
Nộp hồ sơ và thụ lý vụ án
Nguyên đơn có thể nộp hồ sơ trực tiếp tại Tòa án, thông qua bưu điện hoặc hình thức trực tuyến (nếu có). Sau khi nhận được hồ sơ, Tòa án sẽ xem xét tính hợp lệ và ra thông báo nộp tạm ứng án phí. Trong thời hạn quy định, nếu nguyên đơn thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính, Tòa sẽ ra quyết định thụ lý vụ án.
Giai đoạn hòa giải và thu thập chứng cứ
Sau khi thụ lý, Tòa án sẽ tiến hành các thủ tục tiền tố tụng, bao gồm:
– Triệu tập các bên tham gia hòa giải;
– Yêu cầu cung cấp thêm chứng cứ;
– Trưng cầu giám định kỹ thuật hoặc xác minh hành vi xâm phạm;
– Áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời nếu có yêu cầu (ví dụ: yêu cầu dừng sản xuất, cấm lưu hành hàng hóa vi phạm…).
Hòa giải là bước bắt buộc trong hầu hết các vụ án dân sự. Tuy nhiên, với các vụ việc phức tạp hoặc có yếu tố cạnh tranh thương mại cao, tỷ lệ hòa giải thành thường khá thấp.
Xét xử sơ thẩm
Sau khi hoàn tất quá trình chuẩn bị xét xử, Tòa án sẽ mở phiên tòa sơ thẩm công khai. Phiên tòa có thể bao gồm hội đồng xét xử gồm các thẩm phán chuyên trách, đại diện viện kiểm sát (nếu là vụ hành chính), luật sư hoặc chuyên gia kỹ thuật tham gia với vai trò người làm chứng, người giám định.
Kết quả xét xử được ban hành dưới hình thức bản án sơ thẩm. Nếu không đồng ý với bản án này, các bên có quyền kháng cáo lên Tòa án cấp phúc thẩm trong thời hạn luật định.
.png)
Chi phí tố tụng và các nghĩa vụ tài chính cần lưu ý
Chi phí khi khởi kiện tại Tòa án sở hữu trí tuệ bao gồm:
– Án phí sơ thẩm: Tính theo giá trị tài sản tranh chấp hoặc mức án phí không có giá ngạch, theo biểu phí của Tòa án nhân dân tối cao. Mức án phí có thể dao động từ vài triệu đến hàng chục triệu đồng.
– Lệ phí giám định, định giá: Trong các vụ việc có tranh chấp kỹ thuật (sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, bí mật công nghệ…), chi phí giám định có thể từ vài chục đến hàng trăm triệu đồng, tùy độ phức tạp.
– Chi phí luật sư: Không bắt buộc, nhưng thường được khuyến nghị do tính chuyên môn cao. Phí luật sư có thể thỏa thuận theo gói hoặc phần trăm giá trị tranh chấp.
– Chi phí khác: Dịch thuật tài liệu, chi phí sao chụp, đi lại, triệu tập người làm chứng hoặc chuyên gia kỹ thuật.
Nguyên tắc chung là bên khởi kiện sẽ tạm ứng trước, nhưng nếu thắng kiện thì Tòa có thể buộc bên thua hoàn trả một phần hoặc toàn bộ chi phí hợp lý.
Thời gian xử lý vụ án
Tùy thuộc vào tính chất vụ việc, thời gian xử lý một vụ án tại Tòa án chuyên trách về sở hữu trí tuệ có thể dao động:
– Đối với vụ án đơn giản: từ 2 đến 4 tháng kể từ ngày thụ lý;
– Đối với vụ án có yếu tố kỹ thuật hoặc tranh chấp lớn: có thể kéo dài từ 6 đến 12 tháng;
– Các trường hợp phải giám định, mời chuyên gia, yêu cầu quốc tế ủy thác tư pháp: thời gian có thể bị kéo dài thêm tùy thực tiễn.
Việc tuân thủ chặt chẽ thủ tục tố tụng và hợp tác tích cực giữa các bên sẽ giúp rút ngắn đáng kể thời gian xử lý.
Những lưu ý quan trọng cho nguyên đơn
– Không nên khởi kiện nếu chưa có chứng cứ rõ ràng về quyền SHTT và hành vi vi phạm. Việc khởi kiện “mang tính phòng ngừa” có thể phản tác dụng nếu bị bác đơn.
– Cần xác định rõ yêu cầu khởi kiện: chấm dứt hành vi xâm phạm, xin lỗi công khai, bồi thường thiệt hại hay hủy bỏ hiệu lực nhãn hiệu…
– Phối hợp chặt chẽ với luật sư, giám định viên, chuyên gia kỹ thuật để xây dựng lập luận pháp lý và kỹ thuật vững chắc.
– Theo dõi chặt thời hạn tố tụng, các thông báo của Tòa án để tránh bị đình chỉ hoặc bỏ lỡ quyền lợi tố tụng.
Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên trách về sở hữu trí tuệ là thiết chế mới nhưng mang nhiều kỳ vọng, giúp chuẩn hóa cơ chế xét xử, rút ngắn thời gian giải quyết và tăng cường tính chuyên sâu trong lĩnh vực vốn có nhiều đặc thù kỹ thuật như SHTT. Với doanh nghiệp, cá nhân sở hữu tài sản trí tuệ, việc nắm rõ thủ tục khởi kiện, các yêu cầu về hồ sơ, chi phí và thời gian xử lý sẽ giúp họ chủ động bảo vệ quyền lợi của mình trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.
Việc lựa chọn khởi kiện tại Tòa án chuyên trách không chỉ là hành động bảo vệ quyền lợi, mà còn là thông điệp thể hiện tinh thần thượng tôn pháp luật và bảo vệ tài sản trí tuệ trong môi trường kinh doanh hiện đại.
Xem thêm
– Thủ tục khởi kiện tại Tòa án dân sự: Những điểm mới và thay đổi quan trọng năm 2025
