Ngày 27/6/2025, Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Tòa án nhân dân tối cao đồng ký ban hành Thông tư liên tịch 04/2025/TTLT, chính thức hướng dẫn cụ thể thẩm quyền của cơ quan Cảnh sát điều tra (CSĐT) thuộc Công an nhân dân trong quá trình điều tra các vụ án hình sự. Văn bản này có hiệu lực kể từ ngày ký và góp phần làm rõ các vấn đề chuyên môn, tiến độ và bảo đảm quyền, nghĩa vụ của các bên liên quan. Theo đó:

Phân cấp điều tra theo cấp bậc vụ án

Thông tư quy định rõ ràng phân cấp thẩm quyền giữa Cảnh sát điều tra Công an cấp huyện, cấp tỉnh và Bộ Công an. Cơ quan điều tra cấp huyện tiếp tục đảm nhiệm điều tra các vụ án ít nghiêm trọng và nghiêm trọng, trong khi cơ quan cấp tỉnh xử lý các vụ án nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng hoặc có yếu tố phức tạp vượt cấp độ huyện.

Bộ Công an chỉ xử lý những vụ án cực kỳ nghiêm trọng, xuyên quốc gia hoặc có dấu hiệu của tội phạm kinh tế, tham nhũng đặc biệt nghiêm trọng.

Phân cấp theo địa bàn đảm bảo tính linh hoạt, nhanh nhạy trong tiếp cận hiện trường và giảm thiểu khoảng cách từ người dân đến cơ quan điều tra.

Quyền hạn điều tra cụ thể

Thông tư xác định chi tiết từng bước trong quá trình điều tra do Cảnh sát điều tra Công an nhân dân thực hiện, bao gồm:
– Tiếp nhận và xử lý nguồn tin về tội phạm;
– Quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can;
– Áp dụng các biện pháp ngăn chặn như tạm giữ, tạm giam, khám xét, giữ người trong trường hợp khẩn cấp;
– Trưng cầu giám định, giám định tư pháp các tài liệu, vật chứng liên quan đến vụ án;
– Thu thập chứng cứ, lấy lời khai, thực hiện thủ tục nhận dạng;
– Phối hợp với cơ quan kiểm sát trong việc phê chuẩn quyết định tố tụng và giám sát hoạt động điều tra.

Thông tư cũng yêu cầu cơ quan Cảnh sát điều tra thực hiện đầy đủ các quy trình tố tụng, bảo đảm quyền lợi người bị tố tụng, bên bị hại, người làm chứng và giữ nguyên hiện trạng vật chứng trong phạm vi pháp luật cho phép.

Điều kiện và tiêu chuẩn cán bộ điều tra

Cảnh sát điều tra khi thực thi thẩm quyền phải đáp ứng tiêu chuẩn về chuyên môn, nghiệp vụ và đề cao đạo đức nghề nghiệp. Điều tra viên phải có chứng chỉ nghiệp vụ theo quy định, không có tiền án, tiền sự liên quan đến tham nhũng và phải được lãnh đạo cơ quan CAND bổ nhiệm đúng cấp bậc. Trường hợp cần thực hiện các hành vi tố tụng chuyên sâu như khám xét quy mô lớn, bảo vệ hiện trường, thì phải do điều tra viên cấp cao trực tiếp thực hiện hoặc giám sát.

Giám sát và kiểm tra việc thực hiện thẩm quyền

Thông tư cũng quy định cơ chế kiểm tra, giám sát hoạt động của Cảnh sát điều tra Công anh nhân dân từ phía viện kiểm sát và tòa án. VKSND được quyền yêu cầu cung cấp quyết định khởi tố, quyết định tạm giữ, tạm giam để xác minh tính hợp pháp, đúng thẩm quyền; TAND cấp có thẩm quyền có thể yêu cầu báo cáo bổ sung, kiến nghị xử lý nếu phát hiện vi phạm trong giai đoạn tiền xét xử.

Những quy định này đảm bảo tính minh bạch, tránh lạm quyền, khắc phục tình trạng bỏ lọt tội phạm hoặc vi phạm quyền và nghĩa vụ hợp pháp của cá nhân, tổ chức bị liên quan.

Tăng cường phối hợp liên ngành

Thông tư liên tịch 04/2025 cũng nhấn mạnh nguyên tắc phối hợp giữa Cảnh sát điều tra Công an nhân dân với Viện kiểm sát, Tòa án, Viện kiểm sát dân sự, Viện kiểm sát chuyên ngành khi vụ án vượt cấp thẩm quyền, phức tạp hoặc liên quan đến nhiều lĩnh vực như kinh tế, môi trường, an ninh mạng. Qua đó bảo đảm tính thống nhất, tránh chồng chéo và đồng bộ giữa các lực lượng thực thi pháp luật.

Yêu cầu thực tiễn

Việc cụ thể hóa thẩm quyền đầu mối điều tra vừa tăng cường năng lực điều tra tại cấp cơ sở, vừa giảm áp lực cho cơ quan trọng trách cấp trên. Cảnh sát điều tra cấp huyện có thể gần dân, nhanh chóng xử lý vụ án sơ bộ, qua đó tăng cường hiệu quả phòng ngừa và xử lý vi phạm ngay từ đầu. Còn với những vụ án nghiêm trọng, việc phân cấp giúp huy động nguồn lực chuyên môn, đảm bảo kịp thời và chính xác.

Bài viết cập nhật rõ nội dung Thông tư liên tịch 04/2025/TTLT, giúp người dân, cán bộ pháp luật và cơ quan hoạt động tố tụng hiểu rõ thẩm quyền và cơ chế mới trong điều tra vụ án hình sự của Cảnh sát điều tra CAND. Trong thực tiễn, để hiểu rõ quyền và nghĩa vụ trong từng giai đoạn tố tụng, cá nhân và tổ chức nên chủ động tham khảo ý kiến từ luật sư tư vấn nhằm được hỗ trợ pháp lý kịp thời, bảo vệ quyền lợi một cách hợp pháp và hiệu quả.

Xem thêm:

• Thẩm quyền giải quyết vụ án dân sự của Tòa án và Trọng tài thương mại
• THAY ĐỔI THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TỪ NGÀY 01/07/2025
• Biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt – Quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, vướng mắc và kiến nghị
• Đình chỉ vụ án hình sự khi người bị hại rút yêu cầu khởi tố – Góc nhìn pháp lý