Từ ngày 01/7/2025, quy định mới trong Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi) chính thức có hiệu lực, cho phép Trưởng hoặc Phó Trưởng Công an xã – nếu là điều tra viên trung cấp hoặc cao cấp – được ủy quyền thực hiện một số hoạt động điều tra và khởi tố vụ án hình sự xảy ra trên địa bàn quản lý.
Mở rộng thẩm quyền điều tra tại cấp xã
Theo quy định mới, Trưởng và Phó Trưởng Công an xã có thể được Thủ trưởng Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp tỉnh ủy quyền để thực hiện điều tra sơ bộ đối với các vụ án ít nghiêm trọng và nghiêm trọng xảy ra tại địa bàn xã, thị trấn. Nội dung ủy quyền bao gồm tiếp nhận nguồn tin về tội phạm, thu thập chứng cứ, xác minh đối tượng, lấy lời khai, thực hiện một số hoạt động điều tra ban đầu và đề xuất khởi tố vụ án.
Việc ủy quyền phải được thực hiện bằng văn bản chính thức. Tài liệu này cần nêu rõ nội dung, phạm vi và thời hạn thực hiện hoạt động điều tra, đồng thời được gửi kèm thông báo cho Viện kiểm sát cùng cấp để đảm bảo kiểm soát quyền lực.
Mục tiêu tăng hiệu quả điều tra tại cơ sở
Việc giao thêm thẩm quyền điều tra cho Công an xã được kỳ vọng sẽ tăng cường năng lực xử lý tội phạm ngay từ cơ sở, giảm tải cho lực lượng điều tra cấp huyện và cấp tỉnh, đặc biệt trong bối cảnh tổ chức công an nhân dân đang thực hiện tinh gọn bộ máy.
Trên thực tế, lực lượng Công an xã chính quy hiện đã được bố trí rộng khắp, có điều kiện tiếp cận hiện trường đầu tiên khi vụ việc xảy ra, am hiểu địa bàn và dân cư. Việc giao thẩm quyền điều tra giúp họ phản ứng nhanh hơn trước các vụ việc có dấu hiệu tội phạm, từ đó góp phần giữ gìn an ninh trật tự tại cơ sở.
Giám sát chặt chẽ hoạt động điều tra
Dù được ủy quyền điều tra, Trưởng và Phó Trưởng Công an xã vẫn chịu sự giám sát trực tiếp từ Thủ trưởng hoặc Phó Thủ trưởng Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh. Mọi văn bản tố tụng do công an xã thực hiện đều phải ghi rõ “thừa ủy quyền” và gửi về cấp tỉnh để kiểm tra, rà soát.
Bên cạnh đó, công an cấp xã chỉ được thực hiện hoạt động điều tra khi có điều tra viên đạt tiêu chuẩn chuyên môn theo quy định pháp luật. Trường hợp không có điều tra viên đạt chuẩn, cơ quan cấp tỉnh sẽ trực tiếp cử cán bộ về xử lý hoặc thu hồi ủy quyền.
Giới hạn phạm vi và loại vụ án
Thẩm quyền điều tra được ủy quyền cho công an xã chủ yếu áp dụng với các vụ án thuộc nhóm ít nghiêm trọng và nghiêm trọng, như trộm cắp tài sản, cố ý gây thương tích, hủy hoại tài sản, xâm phạm sức khỏe người khác, vi phạm trật tự công cộng…
Đối với các vụ án đặc biệt nghiêm trọng, có tính chất phức tạp hoặc liên quan đến nhiều địa bàn, cơ quan điều tra cấp tỉnh hoặc cấp trung ương sẽ trực tiếp tiếp nhận và xử lý. Công an xã trong trường hợp này vẫn có thể hỗ trợ thu thập thông tin ban đầu, giữ hiện trường và bàn giao theo quy trình.
Tổ chức triển khai trên toàn quốc
Các địa phương đã bắt đầu triển khai kế hoạch đào tạo và bổ nhiệm điều tra viên trung cấp, cao cấp tại cấp xã để đáp ứng yêu cầu chuyên môn theo quy định mới. Bộ Công an cũng đang xây dựng quy trình mẫu về ủy quyền điều tra, kiểm tra định kỳ hoạt động điều tra ở cấp xã và chuẩn hóa hồ sơ phục vụ cho việc thống kê, theo dõi và đánh giá hiệu quả công tác tố tụng hình sự.
Việc trao quyền điều tra cho công an cấp xã từ ngày 01/7/2025 được xem là một bước đi quan trọng trong lộ trình cải cách tư pháp và phân cấp quản lý nhà nước, nhằm phát huy vai trò của lực lượng công an cơ sở và nâng cao hiệu quả phát hiện, xử lý tội phạm tại địa phương.
Nếu bạn cần giải đáp chi tiết về thẩm quyền điều tra của Công an xã hoặc các quy trình tố tụng hình sự theo quy định mới từ ngày 01/7/2025, đừng ngần ngại liên hệ với luật sư tư vấn có kinh nghiệm trong lĩnh vực hình sự. Việc hiểu đúng vai trò và giới hạn pháp lý của từng lực lượng sẽ giúp cá nhân và tổ chức bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình một cách hiệu quả và kịp thời.
Xem thêm
