Trong những năm gần đây, Việt Nam đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể về số lượng và mức độ phức tạp của các vụ kiện liên quan đến thừa kế và tranh chấp di sản. Sự phát triển này phản ánh những thay đổi trong cấu trúc xã hội, kinh tế và nhận thức pháp luật của người dân.
Sự gia tăng số lượng và mức độ phức tạp của các vụ kiện thừa kế
Theo thống kê, số lượng các vụ kiện liên quan đến thừa kế và di sản tại Việt Nam đã tăng lên đáng kể trong năm 2024. Nguyên nhân chính của sự gia tăng này bao gồm:
- Biến động giá trị tài sản: Sự phát triển kinh tế dẫn đến gia tăng giá trị bất động sản và tài sản khác, khiến các tranh chấp về thừa kế trở nên gay gắt hơn.
- Cấu trúc gia đình phức tạp: Sự phức tạp trong quan hệ gia đình hiện đại, bao gồm hôn nhân lần hai, con nuôi, và các mối quan hệ ngoài hôn nhân, tạo ra nhiều tình huống thừa kế phức tạp.
- Nhận thức pháp luật: Người dân ngày càng nhận thức rõ hơn về quyền lợi của mình trong việc thừa kế, dẫn đến việc khởi kiện để bảo vệ quyền lợi.
Những thay đổi trong quy định pháp luật về thừa kế
Năm 2024, Việt Nam đã có những điều chỉnh quan trọng trong hệ thống pháp luật liên quan đến thừa kế:
Luật Đất đai 2024: Có hiệu lực từ ngày 01/8/2024, Luật Đất đai mới đã điều chỉnh các điều kiện thừa kế quyền sử dụng đất. Cụ thể, người sử dụng đất để thực hiện quyền thừa kế phải đáp ứng các điều kiện như đất không có tranh chấp, quyền sử dụng đất không bị kê biên để bảo đảm thi hành án, và trong thời hạn sử dụng đất. Đáng chú ý, yêu cầu về Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất không còn bắt buộc, nhưng người nhận thừa kế chỉ được thực hiện quyền khi có giấy chứng nhận hoặc đủ điều kiện để cấp giấy chứng nhận.
Bộ luật Dân sự 2015: Mặc dù không có sửa đổi lớn trong năm 2024, nhưng các quy định về thừa kế trong Bộ luật Dân sự 2015 tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các tranh chấp thừa kế. Đặc biệt, các quy định về thừa kế theo di chúc, thừa kế theo pháp luật, và quyền thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc được áp dụng rộng rãi trong các vụ kiện.
Án lệ và thực tiễn xét xử các vụ kiện thừa kế
Trong năm 2024, Tòa án nhân dân tối cao đã thông qua một số án lệ quan trọng liên quan đến thừa kế, nhằm hướng dẫn thống nhất áp dụng pháp luật:
Án lệ số 72/2024/AL: Liên quan đến việc xác định di sản thừa kế là quyền sử dụng đất trong trường hợp di chúc không thể hiện diện tích đất cụ thể. Án lệ này giúp làm rõ cách xác định di sản trong các trường hợp di chúc không chi tiết, từ đó giảm thiểu tranh chấp giữa các bên thừa kế.
Bản án số 12/2024/DS-PT: Về tranh chấp chia di sản thừa kế, được xét xử tại Tòa án nhân dân tỉnh Phú Thọ. Bản án này minh họa cho việc áp dụng các quy định pháp luật về thừa kế trong thực tiễn, đồng thời nêu bật những khó khăn trong việc phân chia di sản giữa các đồng thừa kế.
Các trường hợp không được thừa nhận thừa kế nhà đất
Căn cứ khoản 1 Điều 621 Bộ luật Dân sự năm 2015, những người sau đây không được quyền hưởng di sản:
Trường hợp 1: Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó.
Trường hợp 2: Người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản.
Trường hợp 3: Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng.
Trường hợp 4: Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc; giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc, che giấu di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản.
Tổng kết lại, năm 2024 đánh dấu sự gia tăng và phức tạp của các vụ kiện thừa kế và di sản tại Việt Nam. Việc hoàn thiện khung pháp lý và nâng cao nhận thức của người dân là cần thiết để giảm thiểu các tranh chấp và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan.
Xem thêm:
